Kabinet erkent extra leed uithuisgeplaatste kinderen

Het kabinet erkent het extra leed dat kinderen hebben ervaren door zowel de toeslagenaffaire als daaropvolgende uithuisplaatsingen. In een brief aan de Tweede Kamer reageren staatssecretaris Struycken (Rechtsbescherming), staatssecretaris Palmen (Herstel en Toeslagen) en staatssecretaris Tielen (Jeugd, Preventie en Sport) op het rapport ‘Erfenis van onrecht’ van de commissie Toeslagen en Uithuisplaatsingen. Het kabinet kondigt concrete maatregelen aan om de jongeren te ondersteunen.

Staatssecretaris Struycken: “Deze jongeren zijn eerst geraakt door onterechte terugvorderingen van de Belastingdienst en vervolgens door uithuisplaatsing toen de oorzaken van gezinsproblemen onvoldoende werden herkend. Het systeem van jeugdhulp en jeugdbescherming heeft uithuisplaatsingen bij hen niet kunnen voorkomen.”

Pijnlijke conclusies vragen om daadkrachtig handelen

Het rapport laat zien dat terugvorderingen door de Belastingdienst in veel gevallen leidden tot schulden, armoede en stress, waardoor gezinsproblemen ontstonden of vergrootten. Door tekortkomingen in wijkteams, jeugdhulp en jeugdbescherming werden de financiële oorzaken onvoldoende herkend, waardoor uithuisplaatsingen volgden die mogelijk voorkomen hadden kunnen worden.

Negatieve impact

Staatssecretaris Palmen: “Deze jongeren dragen de negatieve impact nog elke dag met zich mee. Wij zien en horen jullie en erkennen dat er door toedoen van de overheid veel leed is aangericht. Daarom willen we de jongeren helpen met wat zij het hardst nodig hebben.”

Drieledige aanpak: erkennen, ondersteunen, leren

Het kabinet erkent dat deze kinderen extra zijn getroffen door fouten van de overheid. De precieze vormgeving en invulling van deze expliciete erkenning, inclusief excuses, wil het kabinet met de betrokken partners en organisaties én met jongeren zelf uitwerken in een zorgvuldig proces. Ook wordt de bestaande kindregeling uitgebreid en verbeterd.

Landelijk steunpunt

Er komt een landelijk steunpunt voor álle ouders en jongeren die mentale hulp zoeken. Daarnaast komt er een nieuwe regeling voor jongeren die uit huis zijn geplaatst en hulp willen bij opleiding en ontwikkeling. Het onafhankelijke Ondersteuningsteam dat gedupeerde ouders en kinderen helpt die met een uithuisplaatsing te maken hebben gehad, wordt voortgezet.

Leren van fouten

Het kabinet wil leren van de fouten die zijn gemaakt, onder andere door een integrale gezinsaanpak, versterking van rechtsbescherming in de jeugdbescherming en een cultuuromslag waarbij vertrouwen in gezinnen centraal staat.

Jongeren centraal bij uitwerking

Het is belangrijk om het vertrouwen van de getroffen gezinnen terug te winnen. Daarom worden jongeren zelf nauw betrokken bij het uitwerken van de maatregelen. Zij krijgen een actieve rol, ook in de uitvoering, bijvoorbeeld in contact met lotgenoten of bij het geven van voorlichting aan jeugdhulporganisaties.

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

Het kabinet wil voorkomen dat gezinnen opnieuw hetzelfde leed ervaren en neemt lessen uit het rapport van de commissie Hamer mee. Het rapport benadrukt dat complexe problemen in gezinnen samenhangend moeten worden aangepakt en dat de jeugdsector gezinsgerichter moet werken.

Leefwereld jongeren centraal

Staatssecretaris Tielen: “In de Hervormingsagenda Jeugd is afgesproken dat sterke lokale teams beter kijken naar wat jongeren en gezinnen écht nodig hebben. Hun situatie en leefwereld staan daarbij centraal. Dit is een belangrijk uitgangspunt voor het kabinet.” Deze beweging sluit aan bij het verbeteren van de jeugdbescherming via het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming. Het kabinet wil minder uithuisplaatsingen en betere, samenhangende hulp.

Samenwerking met ketenpartners

Organisaties als de Raad voor de Kinderbescherming, Gecertificeerde Instellingen en de Rechtspraak hebben eigen reflectietrajecten doorlopen en verbetermaatregelen ingezet.

Herstel en toekomst

Staatssecretaris Struycken: “We pakken dit gezamenlijk op. Het is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat dit leed niet opnieuw ontstaat en dat getroffen kinderen de ondersteuning krijgen die zij verdienen voor hun herstel en toekomst.”

Voortgang maatregelen

Het kabinet informeert de Kamer voor eind 2025 over de voortgang van alle maatregelen.

Verbeteringen toeslagenstelsel

Het kabinet neemt maatregelen om het toeslagenstelsel op de korte termijn te verbeteren. Door bijvoorbeeld de aanvraagtermijn van de huur- en zorgtoeslag en het kindgebonden budget te verlengen wordt het voor mensen makkelijker om gebruik te maken van toeslagen. Jaarlijks ontvangen  ongeveer 6 miljoen unieke huishoudens toeslagen, maar het stelsel is voor veel mensen te complex. Met het Wetsvoorstel verbetermaatregelen toeslagen wordt het stelsel begrijpelijker en worden knelpunten opgelost.

Staatssecretaris Palmen van Herstel en Toeslagen: “Het hervormen van het gehele belasting- en toeslagenstelsel kost tijd. Tegelijkertijd zijn er mensen die nú kampen met problemen in het huidige stelsel. Die wil ik zo veel mogelijk helpen zodat toeslagen werken waarvoor ze bedoeld zijn: om mensen die het nodig hebben te ondersteunen waar ze het nodig hebben.”

Aanvraagtermijn verlengd

De aanvraagtermijn van huurtoeslag, zorgtoeslag en het kindgebonden budget wordt verlengd naar 31 december van het volgende jaar. Deze datum is voor mensen intuïtiever dan de oude datum van 1 september en geeft mensen meer tijd om met zekerheid over het inkomen een toeslag aan te vragen. Daarnaast wordt het partnerbegrip aangepast voor mensen met een een vermiste partner, een partner in detentie en erkende vluchtelingen met een partner die niet in Nederland is ingeschreven. Zij krijgen hierdoor de toeslagen die horen bij hun feitelijke situatie als alleenstaande.

Verzuimboete afgeschaft

Verder worden toeslagen niet langer met terugwerkende kracht aangepast als gevolg van bepaalde besluiten van andere instanties die voor mensen niet voorzienbaar waren. Op dit moment wordt rente gerekend over het verschil tussen het toeslagvoorschot en de definitieve toeslag. Deze rente op nabetalingen en terugvorderingen wordt afgeschaft zodat berekeningen eenvoudiger worden en mensen bovenop een terugvordering niet nóg een te betalen bedrag te verwerken krijgen. En ten slotte wordt de verzuimboete afgeschaft. Mensen kunnen en mogen zich vergissen zonder dat zij een verzuimboete opgelegd krijgen.

Stelsel op korte termijn verbeteren

De voorgestelde maatregelen om het stelsel op de korte termijn te verbeteren zijn tot stand gekomen op basis van signalen van toeslaggerechtigden, uitvoeringspartners en maatschappelijke partners.