Tien gemeenten gaan de komende maanden extra aan de slag om overlastgevende asielzoekers aan te pakken. Er komen onder meer projecten met boa’s, toezichthouders, coaches en cameratoezicht. De gemeenten bekostigen de extra inzet met behulp van een financiële regeling die staatssecretaris Broekers-Knol beschikbaar heeft gesteld.

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training casus en procesregie op zorg en veiligheid.

Deelnemende gemeenten zijn onder andere Boxmeer, Grave, Nijmegen, Venray, Cranendonck, Oisterwijk, Emmen, Westerwolde en Den Helder. Deze gemeenten kampten afgelopen tijd regelmatig met overlast en hebben nu samen met het Rijk de handen ineengeslagen. Ze kregen goedkeuring voor hun projecten.

Maatregelen

De gemeente Oisterwijk gaat cameratoezicht houden rond het asielzoekerscentrum. Daarmee willen zij het veiligheidsgevoel van omwonenden vergroten en overlastgevers (sneller) in beeld krijgen en beboeten. Emmen kiest onder meer voor de inzet van toezichthouders op het station, waar overlast wordt ervaren van asielzoekers die van of naar het aanmeldcentrum in Ter Apel reizen. Den Helder wil samen met lokale ondernemers de mogelijkheden verkennen om overlastgevers alternatieve taakstraffen op te leggen. In Westerwolde wordt de pendelbus van het station naar het asielzoekerscentrum verlengd tot het einde van dit jaar. In Grave, Boxmeer en Nijmegen komen boa’s die fietsendiefstal, zwartrijden en agressie in het openbaar vervoer moeten tegengaan.

Lokale inzet hard nodig

De overgrote meerderheid van de asielzoekers in Nederland veroorzaakt geen problemen. Een relatief kleine groep zorgt echter wel voor overlast, zoals winkeldiefstal, vernieling en bedreiging. Dat ondermijnt het draagvlak voor de opvang van mensen die onze bescherming nodig hebben. ‘Overlast kun je niet alleen aanpakken met wetten en regels vanuit Den Haag. Het vergt samenwerking tussen heel veel partijen, juist ook lokaal, én de inzet van de juiste maatregelen. De subsidie geeft gemeenten de vrijheid om zelf te bepalen welke aanpak het beste bij hun problematiek past’ stelt de staatssecretaris. Eveneens kan er worden geleerd van wat niet werkt. 

Mix van maatregelen

De financiële regeling is onderdeel van een reeks landelijk genomen maatregelen om overlast tegen te gaan. Een overlastgever direct uitzetten tijdens de asielprocedure kan niet, onder meer vanwege internationale regelgeving. Daarom is er gekozen voor een aanpak waarbij de overlastgevers dicht op de huid worden gezeten. Zo zijn er inmiddels 4 ketenmariniers aangesteld die gemeenten, de politie, het Openbaar Ministerie (OM), het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en andere betrokkenen helpen met de aanpak van overlast. Ook is er een Top X-lijst, waarop de zwaarste overlastgevers staan, zodat die kunnen worden aangepakt. Het COA kan sinds kort een time-out opleggen als iemand overlast veroorzaakt, waardoor iemand tijdelijk enkel nog sobere opvang krijgt. Daarnaast is de Handhaving- en Toezichtslocatie geopend in Hoogeveen, waar zware overlastgevers naar kunnen worden overgeplaatst. In totaal was 1 miljoen euro beschikbaar voor de regeling. De 10 gemeenten zijn samen goed voor de helft van dat bedrag. Op de rest is door gemeenten geen aanspraak gemaakt.

Op dit moment zijn er in Nederland personen die radicaliseren of sterk geradicaliseerd zijn en een dreiging kunnen vormen. Alhoewel er geen aanwijzingen zijn dat mensen in Nederland een aanslag voorbereiden, blijft het voorstelbaar dat dit kan gebeuren. Aanslagen in Europa zijn doorgaans provisorisch, worden gepleegd door eenlingen en kennen weinig slachtoffers. De jihadistische dreiging is geenszins verdwenen. Daarom blijft het dreigingsniveau op 3 van de 5 staan. Dat blijkt uit het 53ste Dreigingsbeeld van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training casus en procesregie op zorg en veiligheid.

Gepolariseerd debat met scherpe randen

Sinds de uitbraak van het coronavirus heeft het maatschappelijk ongenoegen zich zowel online als offline verder gemanifesteerd. Een deel van de verschillende groepen en individuen vindt elkaar in het afwijzen van de overheid of overheidsbeleid. Dit gebeurt niet zozeer vanuit ideologische motieven, maar vanwege gevoelens van onrechtvaardigheid, groot onbehagen of een andere werkelijkheidsbeleving. Mensen die de overheid, wetenschap en traditionele media al langer wantrouwen, kunnen hun denkbeelden bevestigd zien in complottheorieën en desinformatie. Sociale media spelen daarbij een faciliterende en mobiliserende rol en fungeren als een soort blaasbalg. Behalve de relatief brede, gemêleerde activistische bovenlaag, bestaat er een radicale onderstroom met soms extremistische gedragingen, zoals het belagen van journalisten en politici of, het intimideren van politiemensen.

Rechts-extremistische geweldsdreiging is voorstelbaar

De uitbraak van het coronavirus en de genomen maatregelen om het virus onder controle te krijgen, hebben niet geleid tot een verhoogde dreiging van rechts-extremisme in Nederland. Gekende groepen hebben doorgaans geringe invloed, zijn verdeeld en zoeken voornamelijk aansluiting bij actuele thema’s. De ontwikkelingen online staan hier los van: juist op digitale platforms kunnen eenlingen mogelijk radicaliseren door contacten met gelijkstemden. Een aanslag uit rechts-extremistische hoek blijft vooral vanwege online ontwikkelingen voorstelbaar.

Opleving ISIS in Syrië en Irak

Vergeleken met vorig jaar vertoont ISIS verhoogde activiteit in Syrië en Irak. Sinds de val van ‘het kalifaat’ is de aanslagdreiging verminderd, maar niet verdwenen. ISIS heeft nog steeds de ambitie aanslagen te plegen in Europese landen. Daartoe probeert de groepering structuren en netwerken op te zetten, waarbij sympathisanten en aanhangers binnen Europa een rol kunnen spelen en in contact kunnen komen met ISIS-leden in Syrië. De coronapandemie heeft de mogelijkheid voor uitreizigers om terug te keren naar Europa tijdelijk ingeperkt.

Jihadistische beweging in Nederland verdeeld, maar onvoorspelbaar

De directe geweldsdreiging die van de Nederlandse jihadistische beweging uitgaat, lijkt enigszins afgenomen door sociale en ideologische versplintering, demotivatie en het ontbreken van krachtige leiders en aanjagers. De meeste activiteiten zijn geweldloos, maar de dreiging onvoorspelbaar. Onder sommige Nederlandse jihadisten leeft nog altijd de intentie om in Nederland een aanslag te plegen. Waakzaamheid voor enkelingen uit de beweging blijft geboden. De komende jaren zijn bepalend voor de jihadistische beweging. Als deze verder desintegreert kan dat leiden tot een krimp en een minder ontvankelijke omgeving voor jihadisten die uit gevangenschap terugkeren in de samenleving. Dat betekent aanhoudende overheidsdruk en onverminderde inzet van repressieve maatregelen.

Politiek-salafistische aanjagers zetten hun activiteiten voort

Aanjagers proberen hun politieke slagkracht te versterken door hun achterban te voeden en te mobiliseren. Zowel voor individuele zaken, zoals solidariteit met de imam van de Haagse as-Soennah moskee, of de ontslagen directeur van het Cornelius Haga Lyceum, als voor politieke vraagstukken, zoals het rapport van de Parlementaire Onderzoekscommissie Ongewenste Beïnvloeding (POCOB).