In 2024 vonden er 1543 (pogingen tot) aanslagen met explosieven plaats in Nederland. Dat is een stijging van 71% ten opzichte van 2023. Het Offensief tegen Explosies presenteert vandaag het actieplan dat deze stijgende trend moet keren. Om dit te realiseren slaan het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV), de Nationale Politie, het Openbaar Ministerie, Aedes (namens de woningcorporaties), gemeenten, het Verbond van Verzekeraars, de reclasseringsorganisaties, VNO-NCW en MKB Nederland (namens het bedrijfsleven) de handen ineen. Gezamenlijk treffen zij maatregelen en interventies die zich richten op alle facetten van explosiegeweld: preventie, opsporing en vervolging, nazorg en lokale aanpak.

Carola Schouten, voorzitter van het Offensief tegen Explosies: “Nergens in Europa worden zoveel aanslagen gepleegd met zwaar vuurwerk en explosieven als in Nederland. De gevolgen zijn ingrijpend: bewoners en buren verliezen hun gevoel van veiligheid, panden raken zwaar beschadigd en de risico’s voor de openbare orde zijn groot. In sommige gevallen heeft dit geleid tot dodelijke slachtoffers of ernstig lichamelijk letsel. Dit vraagt een gezamenlijke aanpak. Het Offensief Tegen Explosies waar ministerie, gemeenten, politie, OM en publiek private partijen aan deelnemen zet alles op alles om een sterke afname van het aantal explosies te realiseren.”

Actieplan

In het actieplan van het Offensief zijn de prioriteiten voor de komende periode vastgelegd op het gebied van preventie, opsporing en vervolging en nazorg en lokale aanpak. Het Offensief houdt een dynamische werkwijze aan waarbij de acties en maatregelen aangepast worden op basis van wat wel en niet werkt en op basis van nieuwe kennis en inzichten. Voor komend jaar is het doel om het aantal aanslagen met minimaal 10% te verminderen.

Preventie

Er wordt ingezet op het voorkomen van aanslagen met maatregelen die de bron van uitvoerders moet verkleinen. Bijvoorbeeld door de vaak kwetsbare potentiële uitvoerders met gerichte communicatie weerbaarder te maken tegen de verleidingen van het snelle geld. Zo worden de coaches van ‘Alleen Jij Bepaalt wie je bent’ getraind in de aanpak van explosieven. ‘Alleen jij Bepaalt wie je bent’ is een erkende gedragsinterventie waarbij jongeren van 10 tot 18 jaar worden begeleid door opgeleide trainers die als rolmodel en mentor fungeren. Deze trainers starten eind april met workshops aan jongeren over het onderwerp explosies. De workshops worden nog dit jaar aan circa 5000 deelnemers gegeven. Ook wordt via gerichte communicatie ingezet op het vergroten van de meldingsbereidheid van mensen om (herhaal)explosies te voorkomen. Daarvoor wordt o.a. samengewerkt met Meld Misdaad Anoniem.

Opsporing en vervolging

Politie en OM investeren nog verder in de opsporing en vervolging na aanslagen en zij voeren hier landelijke regie op zodat alle eenheden optimaal kunnen inzetten op intelligence, opsporing, verstoren en heterdaadaanpak met betrekking tot explosies. Deze landelijke benadering biedt kansen om nog slagvaardiger op te treden richting criminele netwerken, waaronder opdrachtgevers, brokers, facilitators en ronselaars. Tegelijkertijd wordt ingezet op het verstoren van de illegale markt.

Nazorg en lokale aanpak

Om de lokale aanpak van de explosieproblematiek te versterken wordt er gewerkt aan een handelingskader voor gemeenten. Dit kader gaat in op drie fasen: wanneer sprake is van dreiging van een explosie, als een explosie daadwerkelijk heeft plaatsgevonden en de nazorg voor slachtoffers en omgeving. In dit handelingskader krijgen bijvoorbeeld ook de gevolgen van woningsluiting en/of verhuizing van het doelwit de aandacht. Verder wordt er bijvoorbeeld voorlichtingsmateriaal (door)ontwikkeld om te verspreiden na een explosie. En wordt verkend wat de toegevoegde waarde is van een nazorgteam (bijvoorbeeld de wijkagent, een gemeentemedewerker, een woningcorporatiemedewerker of vrijwilligers) dat kort na het incident de wijk in gaat om nazorg te verlenen. Ook is het Netwerk Explosies in Gemeenten opgezet om best practices te delen, waar mogelijk breed toepasbaar te maken en te verspreiden.

Europese aanpak illegaal vuurwerk

Om de illegale productie, transport en verkoop van zwaar vuurwerk bij de bron aan te pakken maakt de minister van JenV zich samen met het Offensief hard voor samenwerking tussen Europese lidstaten en voor maatregelen op Europees niveau. Ook op operationeel niveau wordt de internationale samenwerking steeds verder geïntensiveerd. Zo werd in maart door de Nationale Politie een internationale conferentie georganiseerd bij Europol, waarbij politiedelegaties uit 7 landen samen kwamen om te praten over de samenwerking rond het tegengaan van de stromen zwaar illegaal vuurwerk en explosieven in Europa.

David van Weel, minister van Justitie en Veiligheid: “De aanpak van aanslagen met explosieven is complex, veelzijdig en weerbarstig en vraagt om samenwerking op alle fronten: van preventie tot vervolging, en van lokale tot Europese aanpak. Zwaar vuurwerk en explosieven brengen levens in gevaar. Dit moet stoppen. Ik ben het Offensief zeer erkentelijk voor de acties en maatregelen die worden getroffen en heb vertrouwen in de effectiviteit van de inzet. Ik blijf me Europees inzetten om de toevoer van en handel in illegaal vuurwerk tegen te gaan. Samen kunnen wij het tij keren.”

Op dit moment moeten kwetsbare kinderen en ouders nog te vaak te lang wachten op jeugdzorg. En dat is niet de bedoeling. Zeker de meest kwetsbare kinderen die (hoog)specialistische jeugdhulp nodig hebben, zoals hulp bij complexe verslavingsproblemen of in een crisissituatie. Deze kinderen moeten op de overheid kunnen rekenen voor hulp. Het wetsvoorstel ‘Verbetering beschikbaarheid jeugdzorg’, dat door de Tweede Kamer is aangenomen, is een belangrijke stap naar betere beschikbaarheid van deze (hoog)specialistische jeugdzorg. Het wetsvoorstel is onderdeel van de Hervormingsagenda Jeugd, waarin nog meer maatregelen zijn afgesproken.

Staatssecretaris Karremans (Jeugd, Preventie en Sport): “De druk op de jeugdzorg is groot, maar het kan niet zo zijn dat kinderen en gezinnen in de meest kwetsbare situaties niet altijd op tijd de goede zorg krijgen. Daar moet deze wet verandering in brengen. Goed nieuws dus dat de Tweede Kamer het wetsvoorstel heeft aangenomen. Ik hoop dat we deze snel in de Eerste Kamer kunnen bespreken”.

Gemeenten moeten verplicht samenwerken

(Hoog)specialistische zorg wordt nu niet altijd goed ingekocht, want het is dure en complexe zorg. Dit komt omdat maar een relatief kleine groep kinderen deze jeugdzorg nodig heeft. De kennis is daardoor zo specifiek dat vaak maar een aantal partijen in Nederland deze aanbieden. Gemeenten werken om deze reden al jaren regionaal samen, maar deze regionale samenwerking verschilt sterk, ook in wat er ingekocht wordt. Daardoor is ook landelijk niet altijd goed zichtbaar waar kwetsbaarheden zitten. 

In dit wetsvoorstel worden gemeenten verplicht om met andere gemeenten in de regio samen te werken bij de inkoop van (hoog)specialistische jeugdzorg en wordt voorgeschreven wat er minimaal op regionaal niveau gezamenlijk ingekocht moet worden. Daardoor wordt deze zorg voor zeldzame en complexe problemen overal in Nederland beter beschikbaar en krijgen we beter zicht op de beschikbaarheid van zorg.

Minder papierwerk, meer tijd voor zorg

De wet zorgt er ook voor dat gemeenten en zorgorganisaties minder tijd kwijt zijn aan administratie.  Door regionaal samen te werken wordt bespaard op administratie bij zowel gemeente als aanbieder. Zo blijft er meer tijd over om kinderen echt te helpen. De wet is daarnaast de basis om meer uniform te gaan werken door bijvoorbeeld overal op dezelfde manier te gaan registreren. Zo komt er meer vergelijkbare data, bijvoorbeeld over wachttijden. Met deze data kunnen regio’s beter met elkaar vergeleken worden en wordt sneller duidelijk waar het in de jeugdzorg niet goed gaat.

Duidelijkere eisen voor financiële administratie

Daarnaast zien we dat jeugdhulpaanbieders nog te vaak hun financiële bedrijfsvoering onvoldoende op orde hebben. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor de beschikbaarheid van jeugdzorg. Het wetsvoorstel stelt eisen aan de financiële administratie van zorgaanbieders. Dit zorgt voor meer zekerheid voor de jeugdzorg, nu en in de toekomst.

Meer zicht op beschikbare (specialistische) jeugdzorg

Tot slot worden de taken van de huidige Jeugdautoriteit vastgelegd in de wet en wordt deze onderdeel van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Ook krijgt de NZa een nieuwe taak in de beschikbaarheid van deze specialistische jeugdzorg. Zij krijgt de taak om – op basis van beter vergelijkbare data- ook vroegtijdig risico’s te signaleren zodat gemeenten en aanbieders tijdig maatregelen kunnen nemen.