Met het Steunpakket Welzijn Jeugd, aangekondigd in de Kamerbrief van dinsdag 13 april, steunt het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport tientallen landelijke initiatieven die aansluiten bij de behoeften van jongeren op het gebied van hun sociaal en mentaal welzijn in coronatijd. Het grootste deel van dit steunpakket gaat naar gemeenten voor lokale initiatieven. De landelijke initiatieven zijn bedoeld om de lokale aanpak te versterken. Het pakket ondersteunt initiatieven op het gebied van laagdrempelige mentale ondersteuning, sociale activiteiten en begeleiding voor specifieke doelgroepen. Jongeren zijn zelf actief betrokken bij de selectie van de initiatieven.

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training casus en procesregie op zorg en veiligheid.

Staatssecretaris Blokhuis (VWS) bezocht vandaag één van de initiatieven, @ease: “We zien dat jongeren veel mentale druk ervaren door de coronacrisis. Het is belangrijk dat zij daarmee ergens terecht kunnen, om te voorkomen dat hun zorgen zich ontwikkelen tot ernstigere klachten. Bij @ease laten ze zien hoe dit op een laagdrempelige manier kan. Geen wachtlijsten, iedereen kan gewoon op elk moment binnenlopen voor een gratis en anoniem gesprek over bijvoorbeeld studiestress, eenzaamheid of somberheid. Een luisterend oor bieden kan al het verschil maken, maar het is juist ook mooi hoe er wordt samengewerkt met lokale zorgpartners om passende hulp te vinden als dat nodig is. Vanuit het steunpakket willen we dit soort initiatieven versterken, om de coronaschade op het welzijn van jongeren te beperken.”

Mentale ondersteuning

Om jongeren laagdrempelige mentale ondersteuning te bieden is recent de nieuwe supportlijn ‘Alles Oké?’, speciaal voor jongvolwassenen, gelanceerd met steun vanuit het Steunpakket Welzijn Jeugd. Ook komt er een campagne om aandacht te vragen voor spanningen thuis. Voor enkele initiatieven, waaronder Join Us, die zich richten op het verminderen en bespreekbaar maken van eenzaamheid onder jongeren, worden extra middelen beschikbaar gesteld. Ten slotte gaat het voortgezet, middelbaar en hoger onderwijs meer aandacht besteden aan de mentale weerbaarheid van jongeren, in samenhang met het Nationaal Programma Onderwijs.

Sociale activiteiten

Het kabinet heeft de afgelopen periode het welzijn van jeugd zwaar mee laten wegen bij de versoepelingen van coronamaatregelen en zal dat ook de komende maanden blijven doen. Continu wordt gekeken hoe belangrijke sociale activiteiten voor jeugd tot 27 jaar, zoals onderwijs en sport, op een veilige manier door kunnen gaan. Bovenop de middelen die gemeenten hebben ontvangen om lokale activiteiten voor jongeren te organiseren, maakt VWS onder andere mogelijk dat de succesvolle Winter Games worden verlengd naar de Summer Games en verbreed naar jongeren tot 27 jaar.

Begeleiding specifieke groepen

Voor sommige groepen is aanvullende begeleiding nodig. Zo worden voor jongeren met een chronische beperking extra sociale activiteiten, workshops en masterclasses georganiseerd. Voor jongeren in de jeugdhulp die behoefte hebben aan een vertrouwenspersoon wordt de capaciteit bij het AKJ tijdelijk uitgebreid. En voor jongeren met een licht verstandelijke beperking en hun ouders wordt gewerkt aan extra online ondersteuning. Verder wordt in samenwerking met jongerenwerk, onderwijs en Halt ingezet op betere ondersteuning van jongeren in achterstandswijken. Tot slot komt een impuls voor de Jeugdgezondheidszorg voor ouders voor wie het lastig is hun kinderen in deze periode te zien worstelen.

Jongeren betrokken

Om tot de best mogelijke invulling te komen is het steunpakket vanaf de start vormgegeven met jongeren. Jongerenorganisaties hebben voorstellen ingediend, een diverse groep jongeren heeft feedback geleverd op voorgestelde initiatieven en de Nationale Jeugdraad heeft VWS geadviseerd over de voorstellen. VWS heeft deze adviezen zwaar meegewogen bij de invulling van het steunpakket.

Er zijn op dit moment in Nederland personen die radicaliseren of sterk geradicaliseerd zijn en een dreiging (kunnen) vormen op de nationale veiligheid. Momenteel zijn er geen aanwijzingen dat personen in Nederland een aanslag voorbereiden. Wel is het voorstelbaar dat een eenling overgaat tot het plegen van aanslag. De afgelopen jaren zijn aanslagen in Europa veelal door islamistische en jihadistische alleenhandelende daders gepleegd, bij wie extremistisch gedachtegoed soms gepaard kan gaan met psychosociale of psychiatrische problemen. De aanslagen in Frankrijk en Oostenrijk in het najaar van 2020 passen in het beeld van de dreiging die kan uitgaan van individuen. Daarom blijft het dreigingsniveau op 3 van de 5 staan. Dat blijkt uit het 54ste Dreigingsbeeld van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training casus en procesregie op zorg en veiligheid.

Nederlandse jihadistische beweging

De belangrijkste terroristische dreiging in Nederland komt nog altijd vanuit de Nederlandse jihadistische beweging. Deze dreiging lijkt in 2020 iets afgenomen in vergelijking met eerdere jaren. In Nederland is deze beweging zowel sociaal als ideologisch gefragmenteerd en ontbeert charismatisch leiderschap, hiërarchie of een sterke structuur. De NCTV stelt vast dat de druk van repressieve overheidsmaatregelen, geleid heeft tot afgenomen motivatie om activiteiten te organiseren. De geweldsdreiging blijft aanwezig omdat binnen de beweging aanslagen op Nederland nog altijd als legitiem middel worden gezien. Deze dreiging kan ook weer toenemen door bijvoorbeeld het vrijkomen van personen van een Terroristenafdeling (TA), terugkeerders of externe ontwikkelingen in binnen- en buitenland. De komende jaren zijn bepalend voor de jihadistische beweging: indien ze verder desintegreert kan dat leiden tot krimp en een minder ontvankelijke omgeving voor potentieel gevaarlijke jihadisten die uit gevangenschap terugkeren in de samenleving.

Ondermijnende boodschap van enkele informele salafistische lesinstituten

In Nederland bieden salafistische centra regelmatig informele lessen aan. Dit lesaanbod bevat leerstellingen waarin uitsluiting van en intolerantie, haat en afkeer jegens andersdenkenden en andersgelovigen besloten ligt. De NCTV vindt dergelijke lessen met name zorgelijk wanneer die bestemd zijn voor kinderen en andere kwetsbare groepen. Deze intolerante, afkerige boodschap kan op termijn in potentie ook de ‘verticale’ dimensie van de democratische rechtsorde (de relatie tussen burgers en overheid) ondergraven. Hoewel het salafisme binnen de moslimgemeenschap slechts een kleine minderheid vormt, blijft het lesaanbod van andere islamitische stromingen achter. Dit betekent dat het salafisme in feite een disproportionele invloed heeft op de moslimgemeenschap.

Rechts-extremisme

Veelal jonge getroebleerde Nederlanders kunnen zich aangetrokken voelen tot de groeiende internationale rechts-extremistische internetwereld die op kleine schaal in het Nederlands doorklinkt in heimelijke digitale groepen. De mogelijkheid dat een extreemrechts georiënteerde alleenhandelende dader in Nederland een aanslag pleegt is voorstelbaar. Bovendien zijn er personen die vanuit rechts-extremistische, maar ook vanuit anti-overheidshoek, soms (online) dreigen met ernstig geweld. Tegelijkertijd ziet de NCTV dat dit nog niet concreet geworden is.

Onrust ten tijde van COVID-19

Met dit DTN is ook de fenomeenanalyse “De verschillende gezichten van de coronaprotesten” gepubliceerd. Hierin wordt vastgesteld dat binnen de coronaprotesten van afgelopen jaar tot op heden relatief weinig gedragingen als extremistisch zijn geduid. Dat neemt niet weg dat er wel degelijk zorgen bestaan. In het afgelopen ‘corona-jaar’ is in Nederland sprake van wisselwerking tussen een activistische bovenlaag die in de openbare ruimte demonstreert en een radicale onderstroom die ageert tegen de coronamaatregelen. Hierdoor is een context ontstaan waarbinnen de drempel om tot extremistische gedragingen te komen is verlaagd. De aanhoudende coronamaatregelen kunnen met name een trigger zijn voor buitenwettelijk gedrag van potentieel gewelddadige eenlingen (PGE). Thans is er voornamelijk sprake van verstoringen van de openbare orde. De fenomeenanalyse is opgesteld in afstemming met de Nationale Politie en AIVD.