Buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) spelen een steeds belangrijkere rol in de leefbaarheid en veiligheid van ons land. Om de taak van boa zelfstandig en veilig te kunnen uitoefenen is een goede opleiding, een adequate uitrusting en zo nodig bewapening noodzakelijk. Om op straat makkelijker iemands identiteit vast te kunnen stellen krijgen boa’s vanaf volgend jaar ook toegang tot het rijbewijzenregister.

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training casus en procesregie op zorg en veiligheid.

Nederland kent ongeveer 23.000 boa’s die verspreid over zes domeinen werken en via honderden publieke en private werkgevers. Zo kennen we de gemeentelijke handhavers die handhaven op veelvoorkomende overlast zoals hinderlijk gedrag van hangjongeren, afval op straat en verkeersovertredingen. De groene boa’s, zoals de boswachter die zorgt voor handhaving in de buitengebieden. Of de ov-boa’s: conducteurs in de trams, treinen en bussen. Ook leerplichtambtenaren en sociaal rechercheurs zijn boa’s. Er zijn dus veel verschillende boa’s. Naast een belangrijke rol die is weggelegd voor werkgevers, is de minister van Justitie en Veiligheid verantwoordelijk voor dit hele stelsel van boa’s.

Minister Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid: “Boa’s zijn de oren en ogen van de wijk. Zij kennen de inwoners, worden vaak als eerste aangesproken of spreken mensen aan. In de buitengebieden zorgen de groene boa’s ervoor dat de natuur beschermd blijft en in het openbaar vervoer dat iedereen veilig kan reizen. In de loop der jaren hebben boa’s er meer taken bij gekregen. Daarom hebben zij ook de bijbehorende instrumenten nodig om hun taak goed en zelfstandig te kunnen uitoefenen. Uiteraard in een goede samenwerking met de politie.”

Toegang tot systemen

Wanneer een boa op straat bij een overtreding een boete wil uitschrijven, moet hij de identiteit van de overtreder kunnen vaststellen. Wanneer een persoon geen identiteitsbewijs bij zich heeft, moet nu de politie erbij komen om de identiteit vast te stellen. Om ervoor te zorgen dat boa’s dit zelfstandig kunnen doen, krijgen zij toegang tot het rijbewijzenregister van de Dienst Wegverkeer (RDW). Zo kunnen gemeentelijke handhavers, publieke groene boa’s en ov-boa’s naar verwachting in de loop van 2023 zelfstandig de identiteit van een persoon vaststellen.

Bewapening

Boa’s moeten hun werk veilig kunnen doen. Dat betekent dat de werkgever moet zorgen voor training en een goede uitrusting, zoals een portofoon of een beschermend vest. Boa’s kunnen wanneer het nodig is voor hun taak worden uitgerust met geweldsmiddelen, bijvoorbeeld met de korte wapenstok. Bij het toekennen van de geweldsmiddelen moet de boa-werkgever nu onder meer aantonen of er sprake was van een toename van het aantal geweldsincidenten tegen de boa. Wanneer het aantal geweldsincidenten gelijk bleef of afnam, kon dit leiden tot de intrekking van het geweldsmiddel, terwijl de noodzaak tot het uitrusten van een boa met een geweldsmiddel aanwezig bleef. Dat is onwenselijk. Daarom wordt dit criterium nu aangepast in de beleidsregels boa. Daarnaast zullen handboeien op termijn worden toegevoegd aan de standaarduitrusting van boa’s die een geweldsbevoegdheid hebben.

De pilot met een korte wapenstok voor gemeentelijke handhavers in 10 gemeenten is geëvalueerd door het WODC. De evaluatie heeft veel nuttige leerpunten opgeleverd, bijvoorbeeld op het vlak van communicatieve vaardigheden en over het belang van training. Een aantal leerpunten wordt verwerkt in de beleidsregels boa. De pilot met de korte wapenstok eindigt 1 juli 2022. Alle gemeenten kunnen, indien zij dat willen, op basis van de aangepaste beleidsregels boa een aanvraag voor toekenning van de korte wapenstok indienen. Uiteraard moet die voldoen aan alle voorwaarden en criteria.

Neutraliteit van het uniform

De boa vertegenwoordigt gedurende het werk de Nederlandse overheid en kan hierbij gebruikmaken van de aan hem of haar toegekende politiebevoegdheden en eventueel geweldsmiddelen. Dat brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee en vereist een neutrale en professionele uitstraling. Daarom is er een landelijke richtlijn lifestyle-neutraliteit boa opgesteld conform de richtlijn zoals de politie die kent. In de richtlijn staat dat een boa in contact met het publiek afstand neemt van “zichtbare uitingen van (levens)overtuiging, religie, politieke overtuiging, geaardheid, beweging, vereniging of andere vorm van lifestyle, die afbreuk doet aan de gezagsuitstraling, neutraliteit en veiligheid van de buitengewoon opsporingsambtenaar”.

Minister Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid (JenV) versterkt met ondernemers de aanpak van georganiseerde misdaad om te voorkomen dat criminelen onze open economie en goede infrastructuur misbruiken. In een nieuw actieprogramma Veilig Ondernemen 2023-2026 worden hierover afspraken gemaakt met diverse branches en de ondernemersorganisaties VNO-NCW en het midden en kleinbedrijf MKB-Nederland. De minister investeert hierbij jaarlijks structureel € 10 miljoen extra in de regionale Platforms Veilig Ondernemen (PVO’s) om in heel Nederland de weerbaarheid van bedrijven tegen georganiseerde en ondermijnende criminaliteit te vergroten.

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en hoofddocent op de jaaropleiding integrale aanpak ondermijning van SBO.

De aanpak van georganiseerde en ondermijnende criminaliteit heeft voor het kabinet prioriteit. In het coalitieakkoord trekt dit kabinet fors meer geld uit: oplopend naar een bedrag van structureel € 100 miljoen vanaf 2025. Dit geld komt bovenop de jaarlijkse € 434 miljoen die met Prinsjesdag 2021 door het vorige kabinet is vrijgemaakt. In de aanpak van de misdaad gaat het om voorkomen, doorbreken van criminele netwerken en verdienmodellen, bestraffen en beschermen. Volgens minister Yeşilgöz-Zegerius is hierbij de samenwerking met bedrijven, boeren en zelfstandigen essentieel. Er zijn hiervoor al verschillende trajecten ingezet, die de minister wil versterken.

Vermenging onder- en bovenwereld

‘De georganiseerde misdaad zoekt voortdurend wegen in de bovenwereld om geld wit te wassen en om illegale praktijken uit te kunnen voeren. Boeren en omwonenden op het platteland zien criminelen op zoek naar schuren om drugslabs in te richten. Vrachtwagenchauffeurs en havenpersoneel zien drugssmokkelaars die er niet voor terugdeinzen om met intimidatie en geweld hun illegale handelswaar op transport te krijgen. En in winkelstraten en bedrijfsterreinen zien bonafide ondernemers het gauw als een nieuwe buurman met duistere zaken bezig is. Ondernemers zien vaak snel waar criminele structuren in ontstaan en kunnen dan ook goed aangeven wat aan maatregelen nodig is. Alleen door samen op te trekken, kunnen we voorkomen dat criminele netwerken onze veilige samenleving ondermijnen en kunnen we dit doorbreken’, aldus minister Yeşilgöz-Zegerius.

PVO’s en voorbeelden om weerbaarheid te vergroten

De € 10 miljoen extra per jaar voor versterking van de PVO’s komt uit de Prinsjesdaggelden. De inzet van deze middelen zal worden bepaald in de 10 regionale PVO’s. Hierbinnen werken politie, Openbaar Ministerie, gemeenten, brancheorganisaties en bedrijven samen om ondernemers bewust te maken van de gevaren van ondermijnende criminaliteit en maatregelen te nemen om te voorkomen dat zij met de criminaliteit in aanraking komen. Uit onderzoek dat is verricht voor nieuwe afspraken in het landelijke actieprogramma Veilig Ondernemen 2023-2026, blijkt dat ondernemers behoefte hebben aan meer aandacht voor het vergroten van hun weerbaarheid tegen criminaliteit.

Land- en tuinbouw

Zo is ZLTO, de land- en tuinbouworganisatie voor agrarische ondernemers in de regio’s Zuid-Gelderland, Noord-Brabant en Zeeland, een pilot begonnen met steun van het ministerie van Justitie en Veiligheid voor een vertrouwenspersoon in het buitengebied. Uit het rapport weerbare boeren in kwetsbare gebieden blijkt dat bijna 1 op de 5 boeren en tuinders wel eens is benaderd door criminelen, die voor drugsproductie gebruik wilden maken van hun (leegstaande) schuren en stallen en voor drugsafval de mestput. Dit ervaart 1 op de 3 agrarische ondernemers als intimiderend. Bij de Vertrouwenspersoon Veilig Buitengebied kunnen de boeren, tuinders en omwonenden terecht met vragen, hulp en vermoedens van ondermijnende criminaliteit in hun omgeving.

Transportsector

Ook in de transportsector worden ondernemers, hun chauffeurs en ander personeel meer bewust gemaakt van drugssmokkel en de bijkomende gevaren. Het programma Transport Facilitated Organized Crime zal worden opgeschaald door de Dienst Infrastructuur van de Landelijke Eenheid Politie samen met de brede transportsector, waaronder Transport en Logistiek Nederland, en het ministerie van Justitie en Veiligheid om zowel de criminaliteit op logistieke knooppunten tegen te gaan als om te voorkomen dat de drugssmokkel zich verplaatst naar buiten de hekken en muren van zee- en luchthavens. Dit gebeurt onder meer door transportondernemers en hun personeel te trainen om verdachte situaties sneller te herkennen en hoe ze kunnen handelen als ze die situaties tegenkomen.