Op 13 januari 2025 gaat de publiekscampagne ‘Vreemd of verdacht?’ van start. Dit initiatief van het ministerie van Justitie en Veiligheid en de politie is bedoeld om het bewustzijn van Nederlanders te vergroten over georganiseerde ondermijnende criminaliteit en hen actiever te betrekken bij de strijd daartegen. Door middel van verschillende uitingen op tv en online, ontdekken mensen hoe ze signalen van criminele activiteiten kunnen herkennen en wat ze zelf kunnen doen. Zo worden buurten en wijken veiliger en sterker. De campagne, geregisseerd door Achmed Akkabi, is de eerste onder de nieuwe koepel ‘Houd misdaad uit je buurt’, waarin politie, justitie, gemeenten en andere partijen zich hebben verenigd. Met deze campagne wordt een belangrijke stap gezet in het vergroten van de betrokkenheid van burgers bij de strijd tegen ondermijning.

Wereld van georganiseerde misdaad

De urgentie is groot: schietpartijen, drugsafval in natuurgebieden en explosies in woonwijken. Komt het in de buurt, dan komt het dichtbij. Minister van Justitie en Veiligheid David van Weel over het belang van de nieuwe campagne: “Criminelen geven niets om anderen, dat blijkt wel uit de drugslabs midden in woonwijken die exploderen. Maar burgers kunnen zelf wat doen. Zij zijn vaak degenen die als eerste merken dat er iets niet pluis is in hun wijk. Zij kunnen deze situaties herkennen en misdaad uit hun buurt houden door bijvoorbeeld te melden bij politie of andere instanties, vermoedens met elkaar te delen, of het gesprek aan te gaan. Vergeet niet: goedwillende burgers zijn met meer dan de criminelen.”

Signaleren van verdacht gedrag

Een eenvoudige woning met opvallend veel camerabeveiliging, een verbouwing waarbij grote ketels en tonnen naar binnen worden gesjouwd, iemand die opeens allerlei dure spullen heeft – het zijn deze voorbeelden waarop wordt ingezoomd in de drie tv-commercials. Stuk voor stuk situaties die niet vreemd, maar verdacht zijn. De campagne bestaat verder uit online banners, een campagnewebsite en interactieve social media stories, waarin de nadruk ligt op het signaleren van verdacht gedrag dat kan wijzen op ondermijnende criminaliteit en wat je vervolgens kunt doen Tot de next steps zoals genoemd op de campagnesite behoren bijvoorbeeld contact opnemen met buurtgenoten, de wijkagent of politie, Meld Misdaad Anoniem, vakorganisaties, de gemeente of vertrouwenspersonen. Als het gaat om een bekende, is het goed om met een vertrouwenspersoon of de persoon zelf te gaan praten.

Belangrijk onderdeel

Hanneke Ekelmans, verantwoordelijk voor de portefeuille ondermijning bij de korpsleiding van de Politie, over het betrekken van burgers en bedrijven: “Aan veiligheid kunnen we allemaal iets bijdragen. Deze campagne laat zien dat iedereen, ongeacht wie je bent of waar je woont, een verschil kan maken. Zie je iets verdachts? Meld het dan. Dan kan de politie snel handelen en criminaliteit voorkomen. Met de hulp van de gemeenschap kunnen we samen criminele netwerken aanpakken en onze buurten veiliger maken. Door verdachte signalen te herkennen en erop te reageren, staan we als samenleving sterker tegen criminaliteit.”

Over de campagne

‘Vreemd of verdacht?’ is de eerste campagne onder de nieuwe koepel ‘Houd misdaad uit je buurt’. Op initiatief van het ministerie van Justitie en Veiligheid en de politie is een brede communicatie- en campagne-aanpak ontwikkeld om bij Nederlanders de urgentie van en betrokkenheid bij het tegengaan van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit te vergroten. Joeri Jansen namens de makers hierover:

“De commercials werden geregisseerd door Achmed Akkabi, bekend van series als Mocro Maffia waarin hij al duidelijk maakte dat het criminele pad opgaan slecht voor je afloopt. Achmed heeft voor dit project wederom een zeer diverse groep gecast.  In onderzoek zagen we dat mensen geraakt werden door het realistische karakter van de scènes en de herkenning van actuele thema’s. Deze combinatie zorgt voor meer bewustwording van de impact van ondermijnende criminaliteit.”

Op de campagnesite Houdmisdaaduitjebuurt.nl kunnen mensen meer lezen over hoe jij verdachte situaties kunt herkennen en wat je kunt doen om misdaad uit je buurt te houden.

Op 1 januari 2025 treden verschillende wetten in werking op het terrein van Justitie en Veiligheid. Hieronder een overzicht.

Beperkt spreekrecht voor slachtoffers en nabestaanden bij tbs-maatregelen

Per 1 januari 2025 treedt het beperkte spreekrecht voor slachtoffers en nabestaanden in werking voor tbs- en pij-verlengingszittingen waarop voorwaarden worden besproken. Een pij-maatregel wordt ook wel jeugd-tbs genoemd. Het spreekrecht geldt alleen voor zittingen waarbij voorwaarden worden opgelegd aan de dader of worden gewijzigd. Het spreekrecht houdt in dat slachtoffer en nabestaanden voortaan op de zitting kunnen toelichten welke beschermingsbehoefte zij hebben. Ze kunnen bijvoorbeeld vragen om een contactverbod of locatieverbod. Hiermee wordt een belangrijke stap gezet in het versterken van de positie van slachtoffers en nabestaanden tijdens de uitvoering van een straf. Het beperkt spreekrecht maakt onderdeel uit van de Wet Uitbreiding Slachtofferrechten (WUS). In de WUS is een aantal maatregelen opgenomen die de positie van slachtoffers van strafbare feiten verbeteren. Hiermee wil het kabinet bijdragen aan een verdere versteviging en verankering van de positie van het slachtoffer in het strafproces. De verschillende onderdelen van de WUS zijn op verschillende data in werking getreden.

VOG politiegegevens voor medewerkers particuliere jeugdgevangenissen

Op 1 juli 2022 startte de screeningsautoriteit Justis met het afgeven van de Verklaring Omtrent het Gedrag politiegegevens (VOG P). Vanaf 1 januari 2025 wordt de VOG P verplicht voor een aantal functies bij de particuliere jeugdgevangenissen Lelystad en Teylingereind, ook wel bekend als de particuliere Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI’s), omdat dit functies zijn waarvoor een hoge mate van integriteit is vereist. Dit betekent dat altijd politiegegevens worden opgevraagd bij een VOG-aanvraag voor deze functies. Ook kan de VOG worden geweigerd op basis van (enkel) relevante politiegegevens. De VOG P wordt verplicht voor zowel huidige als nieuwe medewerkers. De VOG P gold al voor bepaalde functies in de Rijksjeugdgevangenissen. Functies waar een VOG P voor verplicht wordt zijn onder meer inrichtingsbeveiligers, groepsleiders en pedagogisch medewerkers.

Vereenvoudiging en modernisering bewijsrecht in civiele procedures

De wet vereenvoudiging en modernisering bewijsrecht verbetert en versimpelt de mogelijkheden voor partijen om belangrijke informatie te krijgen over een geschil vooraf en tijdens een civiele procedure. Hiervoor worden het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en enkele andere wetten gewijzigd. Het bewijsrecht regelt wanneer en hoe partijen in een civiele procedure bewijs mogen of moeten leveren van de feiten die de partijen gebruiken om hun standpunt in de procedure te onderbouwen. De wetswijziging maakt het mogelijk om verschillende manieren om aan bewijs te komen in één verzoek aan de rechter voor te leggen. Een getuigenverhoor kan bijvoorbeeld samen met een deskundigenonderzoek of inzage in informatie van een ander worden aangevraagd. De regels om informatie bij een ander op te vragen, worden verduidelijkt en meer in overeenstemming gebracht met de andere manieren om aan bewijs te komen. Verder wordt de mogelijkheid om door een gerechtsdeurwaarder beslag te laten leggen op bewijsmateriaal in de wet vastgelegd. Een gerechtsdeurwaarder kan ook een bepaalde feitelijke toestand objectief beschrijven in een proces-verbaal van constateringen. Dit levert voortaan dwingend bewijs voor de rechter op. Daarnaast verduidelijkt de wet de rol van de rechter bij de waarheidsvinding door aan te geven dat de rechter de ruimte heeft om actief met partijen te spreken over de door hen aangevoerde feiten.

Wijziging regelingen voor tijdelijk verlaten van de inrichting en selectie en plaatsing van gedetineerden

Per 1 januari 2025 wordt de Regeling tijdelijk verlaten van de inrichting (Rtvi) en de Regeling selectie, plaatsing en overplaatsing van gedetineerden (Rspog) gewijzigd in verband met de uitkomsten van de invoeringstoets van de Wet Straffen en beschermen. Het betreft een inperking van langdurend en kortdurend re-integratieverlof ten behoeve van het sociaal netwerk. Dit is van belang om oneigenlijk gebruik van de mogelijkheden tot verlof te voorkomen en onnodige administratieve lasten te verlagen.