Kabinet: goed verloop demonstraties versterken, extra maatregelen tegen demonstranten die zich niet aan de wet houden

Het demonstratierecht is een essentieel onderdeel van de democratische rechtsstaat. Zo kunnen mensen zich vreedzaam uitspreken en meedoen aan het publieke debat. Het overgrote deel van demonstraties verloopt probleemloos en in het recente WODC-onderzoek staat dat het wettelijk kader rondom het demonstratierecht in principe goed werkt. Tegelijkertijd is bij protestacties te vaak te zien dat mensen zich misdragen en de wet overtreden. Het kabinet komt met een pakket aanvullende maatregelen om misstanden aan te pakken en lokale overheden beter te ondersteunen bij het goed laten verlopen van demonstraties, om zo het demonstratierecht beter te beschermen. Ook kijkt het kabinet naar mogelijkheden voor ondersteuning bij het verhalen van schade die verband houden met uit de hand gelopen demonstraties.

De Nederlandse wetgeving rondom demonstraties is in de kern goed geregeld. Tegelijkertijd is het belangrijk dat dit belangrijke grondrecht om te kunnen demonstreren, ook in de praktijk goed tot uiting komt. Daarbij is het van belang dat zowel demonstranten, als organistoren en autoriteiten hier goed mee uit de voeten kunnen.

Demonstratierecht

Minister Rijkaart van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties: “We zien dat ons demonstratierecht in Nederland goed geregeld is. Maar wie de wet overtreedt, maakt hier misbruik van. Daarom is het goed op bepaalde punten aanscherpingen te maken, zodat we draagvlak houden en ons grondrecht om te kunnen demonstreren versterken en toegankelijk houden.”  

Ondersteuning lokaal bestuur

Het kabinet wil het lokale bestuur beter toerusten bij de handhaving van de openbare orde. Daarom wordt onderzocht of de Gemeentewet kan worden aangepast, zodat de toepasbaarheid verbeterd kan worden van de bestaande regeling waarmee demonstranten tijdelijk verplaatst, ondergebracht of vastgehouden kunnen worden. Ook bekijkt het kabinet hoe gemeenten en betrokken partijen beter kunnen worden ondersteund bij het verhalen van schade die door demonstraties ontstaat. Daarnaast wordt gekeken hoe er beter geborgd kan worden dat demonstraties op de juiste manier aangemeld worden en hoe deze waardig en veilig kunnen verlopen. Dat geldt ook voor nationale herdenkingen.

Cultureel erfgoed en vitale infrastructuur

Ook onderzoekt het kabinet de invoering van een aparte strafbaarstelling voor het beschadigen van cultureel erfgoed en het blokkeren van vitale infrastructuur, zoals spoorlijnen en snelwegen.

Politie en OM

Uit het recente WODC-onderzoek blijkt dat er volgens de onderzoekers meer ruimte is voor politie en OM om, binnen de huidige wettelijke kaders, op te treden tegen demonstranten die de wet overtreden. Daarom zal dit onder de aandacht worden gebracht bij rechters en officieren van justitie. Ook wordt met politie gesproken over nieuwe afspraken over de rol van de politie bij demonstraties.

Stevige maatregelen

Minister Van Oosten van Justitie en Veiligheid: “Demonstraties zijn een belangrijk democratisch recht, maar demonstranten moeten zich wel aan de wet houden. De afgelopen tijd hebben we dit meerdere keren mis zien gaan. Daarom wil ik stevige maatregelen treffen, zodat overtredingen zwaarder kunnen worden bestraft en de politie beter wordt beschermd.”

Lopende maatregelen

Eerder aangekondigde maatregelen lopen door. Zo gaat het wetsvoorstel om gezichtsbedekkende kleding tijdens demonstraties te verbieden dit jaar nog in consultatie. Ook wordt het voorstel om de politie toegang te geven tot online groepen ten behoeve van de openbare-ordehandhaving binnenkort voorgelegd aan de afdeling advisering van de Raad van State. Ook start dit jaar nog de ME met pilots omtrent aanvullende ME-bewapening.

Wetsvoorstel om verheerlijken van terrorisme strafbaar te stellen naar Raad van State

Terrorisme vormt een ernstige bedreiging voor de democratische rechtsstaat en de veiligheid van de Nederlandse samenleving. Terroristische en gewelddadige boodschappen verspreiden zich, zeker online, razendsnel over de hele wereld. Daarom heeft het kabinet besloten om het verheerlijken van terrorisme en het in het openbaar betuigen van steun aan terroristische organisaties strafbaar te stellen. Met deze maatregelen wil de overheid voorkomen dat terroristische boodschappen genormaliseerd worden en dat de samenleving verder wordt ondermijnd door terroristische invloeden. Met de afronding van de consultatiefase gaat het wetsvoorstel nu naar de Raad van State.

Minister Van Oosten van Justitie en Veiligheid: “Voor het openlijk verheerlijken van terroristisch geweld en het publiekelijk steunen van terroristische organisaties is geen ruimte in Nederland. Terroristische organisaties proberen hun ideologie niet alleen op te leggen door het gebruik van geweld. Ook het verspreiden van gewelddadige boodschappen wordt gebruikt om meer aanhangers te krijgen en om mensen te inspireren tot het ondersteunen en deelnemen aan terroristische misdrijven. Dit wetsvoorstel trekt een heldere streep: het verheerlijken van terroristische daden of steun betuigen aan terroristische organisaties is niet acceptabel en strafbaar”.      

Consultatie

Het wetsvoorstel is in juni dit jaar in consultatie gebracht. Er bleek een grote betrokkenheid van vele Nederlanders en organisaties met maar liefst 15.000 reacties in de internetconsultatie. Uit de reacties bleek ook dat er vragen waren over welke gedragingen onder de strafbaarstelling vallen. Naar aanleiding hiervan zijn de bepalingen in het wetsvoorstel verduidelijkt. Daarin wordt nu concreter beschreven welke handelingen strafbaar zijn. Ook zijn in de memorie van toelichting meer voorbeelden gegeven van wat wel en wat niet strafbaar is. Daarnaast is naar aanleiding van de consultatiereacties uitgebreider ingegaan op de vrijheid van meningsuiting, waar bij het opstellen van het wetsvoorstel veel aandacht voor is geweest.

Strafbaarstellingen

Het wetsvoorstel voorziet in drie strafbaarstellingen. Allereerst wordt het strafbaar om in het openbaar, bijvoorbeeld via een toespraak, tekst of afbeelding, een gepleegd terroristisch misdrijf waarvoor een levenslange gevangenisstraf kan worden opgelegd, zoals een terroristische aanslag waarbij doden en gewonden zijn gevallen, verregaand te loven of prijzen. Dit zogenoemde verheerlijken van terrorisme kan worden bestraft met een gevangenisstraf van maximaal drie jaar of een hoge geldboete. Ook het verspreiden van materiaal waarin terroristisch geweld wordt verheerlijkt, zoals een video van een aanslag met daarbij lovende commentaren, wordt strafbaar gesteld. Voor dit delict kan een gevangenisstraf van maximaal twee jaar of een geldboete worden opgelegd.

Openbaar betuigen van steun

Tot slot wordt het in het openbaar betuigen van steun aan verboden terroristische organisaties strafbaar gesteld. Hiervan kan sprake zijn als iemand in het openbaar zwaait met vlaggen van verboden terroristische organisaties, of kleding draagt met bepaalde symbolen of logo’s van een verboden terroristische organisatie, waardoor die persoon eraan bijdraagt dat anderen ook het doel van die organisatie om terroristische misdrijven te plegen gaan delen. Ook het uitspreken van steun in (sociale) media wordt strafbaar. Op deze strafbaarstelling staat eveneens een gevangenisstrafmaximum van drie jaar of een geldboete.