Autoriteit kan hostingbedrijven verplichten online kinderporno te verwijderen van servers

Op straffe van een bestuurlijke boete kunnen hostingbedrijven worden verplicht om hun servers op te schonen van online materiaal van seksueel kindermisbruik en het schadelijke beeldmateriaal ontoegankelijk te maken voor internetgebruikers. Dat is straks mogelijk, omdat de Eerste Kamer heeft ingestemd met de Wet bestuursrechtelijke aanpak online kinderpornografisch materiaal.

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en hoofddocent op de jaaropleiding integrale aanpak ondermijning van SBO.

De uitvoering van de wet kan snel daadwerkelijk worden opgepakt, omdat de de Autoriteit online Terroristisch en Kinderpornografisch Materiaal (ATKM) sinds de inwerkingtreding van de uitvoeringswet verordening terroristische online-inhoud al bestaat. Naar verwachting kan de ATKM vanaf 1 juli dit jaar op basis van deze nieuwe wet gaan optreden tegen online beeldmateriaal van seksueel kindermisbruik. Foute en nalatige hostingbedrijven die na een melding beeldmateriaal van seksueel kindermisbruik deze niet snel verwijderen, riskeren straks een boete. Die boete is omzetafhankelijk en kan bij herhaalde overtredingen oplopen tot maximaal 10 procent van de bedrijfsomzet.

Minister Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid: “Snelle verwijdering door hostingbedrijven is enorm belangrijk in de aanpak van online kinderpornografisch materiaal. Deze bedrijven vervullen vanuit ons land dankzij onze goede digitale infrastructuur een grote rol in het wereldwijde internet. Deze bijzondere positie schept ook verplichtingen om kinderen te beschermen tegen online seksueel misbruik. Naast de strafrechtelijke aanpak van seksueel misbruik, moeten we er alles aan doen om dit gruwelijke beeldmateriaal van het internet te krijgen. Ook als ouder materiaal online blijft rondzwerven is dat zeer schadelijk voor het leven van kinderen.’’

Gewelddadig of juist sluimerend: extremisme is een probleem van de hele samenleving

Zowel de gewelddadige als de sluimerende dreiging van extremisme is een probleem van iedereen en vraagt dan ook om een gezamenlijke inspanning. Er is blijvend aandacht nodig van zowel de overheid, professionals als maatschappelijke organisaties. Alleen zo kunnen we de dreiging van extremisme het hoofd bieden. Dat staat in de eerste Nationale Extremismestrategie 2024-2029 die minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid), minister De Jonge (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) en minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) naar de Tweede Kamer hebben gestuurd.

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training casus en procesregie op zorg en veiligheid.

Er zijn al langer zorgen over de toename van extremisme en de dreiging die daarvan uitgaat. Ruimte voor kritiek, demonstraties en ander activisme binnen de grenzen van de wet zijn essentieel binnen onze maatschappij. De grens van die ruimte ligt bij het ondermijnen of bedreigen van de democratische rechtsorde zelf. Daar gaat deze strategie over. Er is al een stevige basis als het gaat om de aanpak van extremisme in Nederland. In de nieuwe strategie is gebundeld wat er al gedaan wordt om deze dreiging aan te pakken en waar dat nog scherper kan. De strategie richt zich op 3 pijlers: breed voor de gehele samenleving op het bevorderen van een veerkrachtige en open samenleving. En specifiek gericht op extremisme op het beschermen van de democratische rechtsorde en het bestrijden van uitwassen van extremisme.

Bevorderen van een veerkrachtige open samenleving

Een veerkrachtige en open samenleving is belangrijk om de voedingsbodem en vatbaarheid voor extremisme te verkleinen en weerbaarheid tegen extremistische denkbeelden te vergroten. De overheid ondersteunt gemeenten, professionals en maatschappelijke organisaties door kennis en instrumenten aan te reiken die individuen en groepen kunnen beschermen tegen radicalisering, polarisatie, discriminatie en racisme. Bijvoorbeeld deskundigheid op het gebied van conflicthantering, demonstratierecht of het voeren van lastige gesprekken. Samenwerking tussen onder andere onderwijs, welzijn, zorg en het veiligheidsdomein is cruciaal. Dit vraagt om bewustwording, expertise en een gedeelde taal om signalen te herkennen en met zorgen om te gaan.

Ruimte voor verschil van mening, tegenspraak en kritiek

Minister van Gennip: “Een samenleving waarin iedereen mee kan doen, zich verbonden voelt en gelijkwaardige kansen heeft. Dat is voor mij een weerbare en veerkrachtige samenleving. Dit is niet vanzelfsprekend. Het vergt hard werken van de overheid, maatschappelijke organisaties en natuurlijk van inwoners en gemeenschappen zelf. Kijk naar elkaar om en ga het gesprek aan, ook als je het niet met elkaar eens bent. Want juist binnen een open samenleving is ruimte voor verschil van mening, tegenspraak en kritiek. Zolang je dat respectvol doet en elkaar blijft zien als mens.”

Beschermen van de democratische rechtsorde tegen extremistische invloeden

Het is belangrijk dat we de democratische rechtsorde in ons land blijven beschermen tegen extremistische invloeden. Hierin is een rol weggelegd voor de samenleving en de overheid. Het voeren van een open dialoog met elkaar is daar bijvoorbeeld een onderdeel van. Waar nodig moeten  we onze politieke ambtsdragers en het publieke debat beschermen. Tegen strafbare uitingen, maar ook tegen content die niet strafbaar is, maar wel schadelijk is voor de samenleving. Zoals content die extremistisch gedachtegoed normaliseert of desinformatie. Dit doen we door mogelijkheden te geven aan mensen om informatie te controleren en door desinformatie tegen te spreken wanneer dat noodzakelijk is. Op nationaal en Europees niveau wordt het gesprek gevoerd met socialmediaplatformen over hoe de veelvuldige verspreiding van desinformatie kan worden tegengegaan. 

Democratische rechtstaat

Minister De Jonge: “De democratische rechtsstaat staat aan de basis van onze vrije en open samenleving. In landen om ons heen zien we dat dat niet altijd vanzelfsprekend is. Daarom moeten we onze democratische rechtsstaat continu beschermen en vernieuwen. Dat doen we onder meer door onze politici weerbaar te maken tegen bedreiging en intimidatie. En geven we ruimte aan een open debat dat weerbaar is tegen desinformatie. Dat vraagt iets van ons allemaal.”

Bestrijden van uitwassen van extremisme

Om extremistisch geweld of wetsovertredingen te voorkomen is het nodig zo vroeg mogelijk in te kunnen grijpen, de impact te beperken en waar nodig deze uitwassen van extremisme te bestrijden. De aanpak van gewelddadig extremisme is niet nieuw. Gemeentes voeren bijvoorbeeld multidisciplinaire casusoverleggen, nemen waar nodig maatregelen en zetten op maat gemaakte interventies in. De online-omgeving fungeert steeds meer als een katalysator voor hate speech, extremistische boodschappen die ook kunnen bijdragen aan de normalisering van extremistisch gedachtengoed. Dit zorgt voor veel online onveiligheid. Daarom wordt er fors ingezet op de aanpak van extremistische uitingen. Bijvoorbeeld door platformen die niet meewerken via internationale kanalen ter verantwoording te roepen. Ook worden extremistische sprekers die oproepen tot haat en geweld waar mogelijk geweerd. Hun toegang tot Nederland kan worden geweigerd als er sprake is van een gevaar voor de openbare orde of gevaar voor de nationale veiligheid. Ook aanjagers die anderen mogelijk aanzetten tot geweld, haatzaaien of het verspreiden van extremistisch gedachtengoed, worden opgespoord en aangepakt.

Open democratie

Minister Yeşilgöz: ”In onze open democratie moet er altijd plaats zijn voor kritiek en demonstraties maar we moeten niet naïef zijn. Dit mag niet worden misbruikt voor het verspreiden van  extremistische boodschappen, het prediken van haat of oproepen tot geweld. Dat moeten we altijd blijven bestrijden. Dit moet laagdrempelig en ook lokaal opgepakt kunnen worden. Daarom moeten we gemeenten blijven steunen om hier scherp op te blijven handelen.”  

Over de Nationale Extremismestrategie

De Nationale Extremismestrategie is tot stand gekomen onder coördinatie van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in samenwerking met meerdere departementen en ketenpartners en bouwt voort op de analyse van extremisme van het Analistennetwerk Nationale Veiligheid van oktober vorig jaar.

Start Nationale Jeugdstrategie met duurzame en structurele betrokkenheid van jongeren

Er komt een nationale jeugdstrategie, waarin jongeren inspraak krijgen op beleid rondom thema’s die invloed hebben op hun leven. Staatssecretaris Maarten van Ooijen van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft hiervoor samen met de Nationale Jeugdraad (NJR) een plan opgesteld, in reactie op een unaniem aangenomen motie. Van Ooijen maakt dat namens meerdere bewindspersonen bekend in een brief aan de Tweede Kamer.

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training casus en procesregie op zorg en veiligheid.

De nationale jeugdstrategie is een domeinoverstijgende langetermijnvisie op thema’s die voor jongeren tussen de 12 en 29 belangrijk zijn. Er worden ook afspraken in meegenomen over de manier waarop jongeren duurzaam en structureel betrokken worden bij het maken van beleid. Van Ooijens brief naar de Kamer is ondertekend door minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,  minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, en mede namens minister Carola Schouten voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen, minister Franc Weerwind voor Rechtsbescherming, minister Hugo de Jonge van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en minister Rob Jetten voor Klimaat en Energie.

Het belang van een jeugdstrategie

Het belang van een nationale jeugdstrategie werd voor het eerst in 2021 onderstreept door het Jongerenplatform van de Sociaal Economische Raad. In 2023 riep de Tweede Kamer op tot een jeugdstrategie, door het unaniem aannemen van een motie van voormalig CDA-Kamerlid Hilde Palland. Sindsdien heeft het ministerie van VWS samen met andere ministeries nauw samengewerkt met NJR en een plan opgesteld voor de totstandkoming van een nationale jeugdstrategie. De ontwikkeling verloopt in 2 fases. In de 1e fase wordt een representatieve jongerenregiegroep samengesteld. Deze groep brengt met jongeren uit het hele land belangrijke thema’s en oplossingen voor jongeren in kaart. NJR heeft samen met andere jongerenorganisaties een actieve rol in het faciliteren van deze betekenisvolle participatie van jongeren. In de 2e fase is het aan een volgend kabinet om keuzes te maken over de concrete maatregelen van de jeugdstrategie en de manier waarop de jeugdstrategie in beleid geïmplementeerd wordt.

Positie jongeren structureel verbeteren

Kimberley Snijders (NJR): “De grote problemen waar jongeren mee te maken hebben, onder meer op het gebied van geld, wonen en mentale gezondheid, zijn complex en met elkaar verweven. We kunnen de positie van jongeren alleen structureel verbeteren met een overkoepelende strategie waarbij ministeries met elkaar samenwerken. We pleiten hier vanuit NJR al lang voor en nu gaat het echt gebeuren. Dat is fantastisch. Een absolute mijlpaal voor jongeren. Én een sterke basis voor effectief jongerenbeleid van het nieuwe kabinet.”

Prominente problemen

Staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS): “Kinderen en jongeren die nu opgroeien hebben te maken met hele prominente problemen, zorgen en uitdagingen. Van klimaat tot veiligheid en van woningmarkt tot arbeidsmarkt, om er maar een paar te noemen. Daarom is het in deze tijd extra belangrijk om jongeren zo goed mogelijk te betrekken bij hoe we als samenleving en politiek bezig zijn met al die vraagstukken. Vandaag is een belangrijke volgende stap in een proces dat er in de komende periode op is gericht om dat voor elkaar te krijgen. Jongeren hebben de toekomst. Hun inbreng en deelname bij het maken van toekomstplannen is dan ook van essentieel belang.”

Opeenstapeling van problemen

NJR stelt dat het van cruciaal belang is dat de positie van jongeren wordt verbeterd, en wijst daarbij op de verslechterde positie van jongeren. Dit blijkt uit verschillende recente onderzoeken over onder andere de financiële moeilijkheden, problemen met huisvesting en de verslechterde mentale gezondheid die jongeren ervaren. Ook maken jongeren zich zorgen over problemen rondom klimaatverandering, onderwijs en jeugdzorg. De meest recente Monitor Brede Welvaart van CBS (15 mei 2024) toont ook een groot verschil tussen generaties, waarbij jongere generaties het steeds minder goed krijgen.

Jongereninspraak in het buitenland

Duitsland, België, Ierland en Litouwen betrekken jongeren al langer structureel bij beleidsvorming. Zo werkt Duitsland sinds 2018 met een jeugdstrategie. Dit resulteerde in 163 concrete maatregelen voor jongeren binnen verschillende gebieden als participatie, onderwijs en klimaat. Ook op Europees niveau wordt het belang van jongereninspraak erkend: door middel van online inspraakrondes en panelgesprekken wil de Europese Commissie jongeren betrekken bij de totstandkoming van beleid.

Over NJR

NJR is de koepel van 35 landelijke jongerenorganisaties en daarmee het grootste jongerennetwerk in Nederland. Wij werken aan een wereld waarin alle jongeren zich thuis voelen, het beste uit zichzelf kunnen halen en positieve impact hebben op elkaar en op hun omgeving. Dagelijks werken en spreken wij met allerlei jongeren. Voor en door jongeren: dat is al jarenlang onze expertise. Wij weten daarom wat er speelt en wat belangrijk is.

Wetsvoorstel ‘Verbetering beschikbaarheid jeugdzorg’ ingediend bij Tweede Kamer

Het wetsvoorstel ‘Verbetering beschikbaarheid jeugdzorg’ is ingediend bij de Tweede Kamer. In het wetsvoorstel worden gemeenten verplicht om regionaal samen te werken bij de inkoop van specialistische jeugdzorg. Dit draagt bij aan de verbetering van de beschikbaarheid van jeugdzorg voor de meest kwetsbare kinderen en gezinnen en vermindering van administratieve lasten. Dit wetsvoorstel is een van de acties waarmee opvolging wordt gegeven aan de afspraken in de Hervormingsagenda Jeugd, die in overeenstemming met de VNG, jeugdhulpaanbieders, professionals en cliëntenorganisaties tot stand is gekomen.

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training casus en procesregie op zorg en veiligheid.

Beschikbare jeugdzorg

Staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS): “Jeugdzorg moet beschikbaar zijn voor alle jeugdigen en gezinnen in de meest kwetsbare situaties. We zien dat deze groep niet altijd tijdig passende jeugdzorg ontvangt. Dat willen we met dit wetsvoorstel verbeteren. Hiermee geven we uitvoering aan de Hervormingsagenda Jeugd, die als doel heeft dat elk kind en elk gezin tijdig passende zorg krijgt als dat nodig is.”

Regionale samenwerking

In het wetsvoorstel worden gemeenten verplicht om regionaal samen te werken bij de inkoop van specialistische jeugdzorg. Dat is nodig omdat  de schaal van individuele gemeente in veel gevallen te klein is om de specialistische jeugdzorg goed te kunnen organiseren. Verder zijn in het wetsvoorstel verplichtingen opgenomen over de bestuursstructuur en financiële bedrijfsvoering voor jeugdhulpaanbieders en gecertificeerde instellingen. Het wetsvoorstel regelt ook dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) onderzoeks- en toezichtstaken krijgt op het terrein van de Jeugdwet. Daarmee komt de beschikbaarheid van jeugdzorg beter in beeld en worden risico’s voor de beschikbaarheid van specialistische jeugdzorg sneller gesignaleerd.

Specialistische jeugdhulp

De verplichte regionale samenwerking geldt voor de inkoop van kinderbeschermingsmaatregelen, jeugdreclassering en bepaalde vormen van specialistische jeugdhulp. Het gaat dan om jeugdhulp die moeilijk op lokaal niveau te organiseren is, bijvoorbeeld vanwege de schaarste van de vraag of de complexiteit van de problematiek. Daarbij wordt bijvoorbeeld gedacht aan  jeugdhulp met verblijf, jeugdhulp in strafrechtelijk kader en crisisjeugdhulp die 24/7 beschikbaar moet zijn.

Bijdrage aan ambitie Hervormingsagenda

In de Hervormingsagenda Jeugd zijn meer maatregelen opgenomen voor de verbetering van het jeugdstelsel. Alle maatregelen samen dragen bij aan de ambitie van alle betrokken partijen, om de meest kwetsbare kinderen en gezinnen te voorzien van passende hulp, met de juiste deskundigheid, op het juiste moment en op de juiste plek. Het wetsvoorstel verbetering beschikbaarheid jeugdzorg is een belangrijke stap op weg naar verbetering van het stelsel.

Belastingdienst versterkt weerbaarheid tegen ondermijning

De Belastingdienst gaat meer doen om de organisatie weerbaarder te maken tegen criminele ondermijning. Bijvoorbeeld door het oprichten van een eigen veiligheidsbureau, het verder verbeteren van de gebruikersregistratie-logging-van applicaties die door medewerkers van verschillende dienstonderdelen worden gebruikt en door het versterken van de screening van eigen en extern personeel. Dat staat in de Kamerbrief over dit onderwerp van staatssecretaris Van Rij (Fiscaliteit & Belastingdienst) die vandaag naar de Tweede Kamer is verstuurd. In de brief wordt ook ingegaan op het aan de Kamer toegezegde onderzoeksrapport over het verbeteren van de weerbaarheid binnen de dienst door KPMG.

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en hoofddocent op de jaaropleiding integrale aanpak ondermijning van SBO.

Eind 2022 werd de Belastingdienst geconfronteerd met verschillende concrete signalen van (mogelijke) corruptie en ondermijning binnen de organisatie. Daarom is de Belastingdienst meteen gestart met het Programma Weerbaarheid Ondermijning Belastingdienst (PWOB). Het doel van dit programma is de Belastingdienst en haar medewerkers weerbaarder te maken tegen corruptie en ondermijnende criminaliteit. Als onderdeel van het PWOB heeft de Belastingdienst KPMG opdracht gegeven om een onafhankelijk en extern onderzoek te doen naar de corruptie-aanpak van de Belastingdienst. De conclusies uit het rapport zijn stevig. KPMG concludeert dat het bewustzijn van integriteitsrisico’s is gegroeid, maar dat het bewustzijn van corruptierisico’s nog moet worden verbeterd. De Belastingdienst neemt deze conclusies uiterst serieus en werkt al aan verbeteringen.

Bewustzijn bij medewerkers

De Belastingdienst besteedt al veel aandacht aan het bewustzijn voor ondermijningsrisico’s. Zo zijn er meerdere opleidingen waarin medewerkers wordt geleerd om corruptie te herkennen en hoe hiermee moet worden omgegaan. Dit is een proces van de lange adem. Daarom komt er extra aandacht voor de ontwikkelende werkwijze van criminele organisaties en de wijze waarop zij medewerkers kunnen benaderen.

Eenduidige aanpak

Om de aansturing rond weerbaarheid verder te versterken en te verankeren wordt het Bureau Veiligheid & Integriteit (BV&I) opgericht. Dit bureau krijgt de verantwoordelijkheid om blijvend te zorgen voor een eenduidige aanpak tegen ondermijning. Daarnaast richt de BV&I zich op de bescherming van personeel en informatie en op het versterken van het bewustzijn van corruptierisico’s. Het BV&I moet eind 2024 operationeel zijn.

Toegang tot gegevens

Criminele organisaties zijn vooral geïnteresseerd in praktische informatie zoals adressen, kentekens en namen. Hiervoor gaan ze gericht op zoek naar Belastingdienstmedewerkers. Om dit tegen te gaan worden er op verschillende vlakken maatregelen genomen, denk aan het beheer van autorisaties tot systemen, logging en screenen. Bij het verlenen van nieuwe autorisaties wordt strenger gekeken of deze wel nodig zijn voor de betreffende functie. Daarnaast is op de meest risicovolle systemen software om te loggen en monitoren geïnstalleerd.

Veiligheidsrisico’s

KPMG concludeert dat waar binnen de Belastingdienst sprake is van een hoog verloop, of van veel gebruik van uitzendkrachten, de veiligheidsrisico’s groter zijn. Daarom wordt de screening versterkt op plekken waar risico’s rond ondermijning aanwezig zijn. De Belastingdienst gaat samen met uitzendbureaus onderzoeken wat hier voor nodig is. Tegelijk moet ook rekening gehouden worden met de privacy van medewerkers. Screening van kwetsbare functies wordt daarom opgepakt in afstemming met de medezeggenschap en vakbonden.

Dienstverlening

De Belastingdienst heeft in de afgelopen jaren een grote verbeterslag gemaakt op het gebied van dienstverlening. Om burgers en bedrijven goed en snel te helpen met vragen kregen medewerkers ruim toegang tot de systemen. Omdat de dienstverlening van de Belastingdienst te maken heeft met piekmomenten worden daarvoor deels uitzendkrachten gebruikt.

Kwetsbaarheid

Tegelijkertijd kan de focus op dienstverlening ook als gevolg hebben dat dit de Belastingdienst kwetsbaar maakt. In dat licht zijn al veel autorisaties voor medewerkers ingetrokken. Maatregelen zoals een strenger autorisatiebeheer gaan ervoor zorgen dat medewerkers minder toegang tot gegevens en systemen krijgen. Dit komt ten goede van de veiligheid, maar dit kan negatieve gevolgen hebben voor het niveau van dienstverlening dat in politiek en maatschappij wordt verwacht van de Belastingdienst. Zo kan dit bijvoorbeeld bij de BelastingTelefoon voor langere wachttijden zorgen, omdat burgers vaker moeten worden doorverbonden als er diverse systemen geraadpleegd moeten worden. Bij het ontwerpen en bouwen van nieuwe systemen worden dit soort eisen op het gebied van informatiebeveiliging en privacy standaard meegenomen.

Adviesvraag over straffen jeugdige delinquenten

Minister Weerwind (Rechtsbescherming) gaat de rechter vragen om de openstaande straffen te beoordelen van een  groep jeugdige delinquenten die door een stapeling van factoren hun straf nog niet hebben uitgezeten. Dat schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer.

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training casus en procesregie op zorg en veiligheid.

Op dit moment wachten nog 36 jeugdige delinquenten al ruim 3 tot 5 jaar op tenuitvoerlegging van hun celstraf. In verreweg de meeste gevallen bedraagt de openstaande straf minder dan een maand. Het vaakst betreft het een veroordeling voor vermogensdelicten zoals diefstal en heling.

Duidelijkheid bieden

Minister Weerwind: “Deze jongeren moeten ook door met hun leven. Het is niet meer uit te leggen dat sommigen nu al bijna 5 jaar deze straf als een zwaard van Damocles boven hun hoofd hebben hangen zonder duidelijkheid. Ik wil van de rechter horen of het nu alsnog tenuitvoerleggen van deze straffen nog enig strafdoel dient en daarmee deze 36 jongeren duidelijkheid bieden. En die duidelijkheid kan ook zijn: je moet alsnog je straf uitzitten.”

Wenselijkheid tenuitvoerleggen van de straf

De minister wil van de rechter weten of het alsnog tenuitvoerleggen van de straf passend is. Alle zaken worden daarom opnieuw voorgelegd aan de rechter; 6 zaken voor omzetting van de straf en 30 zaken voor een advies over de wenselijkheid van het alsnog tenuitvoerleggen, verminderen, veranderen of kwijtschelden van de oorspronkelijke straf.

Advies rechter richtinggevend

De rechter kijkt bij de beoordeling onder meer naar de huidige omstandigheden waarin de delinquent verkeert, vergeleken met de omstandigheden die bekend waren tijdens de veroordeling. Waar nodig wordt voor de beoordeling van de zaken advies ingewonnen bij de Raad voor de Kinderbescherming of de reclassering. Ook het slachtofferbelang kan door de rechter worden meegewogen. Zoals gebruikelijk is het advies van de rechter richtinggevend voor het definitieve besluit van de minister.

Wetsvoorstel betere bescherming tegen mensenhandel naar de Tweede Kamer

De strafbaarstelling van mensenhandel wordt uitgebreider en eenvoudiger. Hierdoor kunnen daders van mensenhandel beter opgespoord en vervolgd worden. Slachtoffers worden zo beter beschermd. Dit staat in het wetsvoorstel dat staatssecretaris Van der Burg van Justitie en Veiligheid mede namens minister Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid en minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid naar de Tweede Kamer stuurt. 

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en hoofddocent op de jaaropleiding integrale aanpak ondermijning van SBO.

Daders harder aanpakken

Met dit wetsvoorstel zet het kabinet een belangrijke stap in het beter strafbaar stellen van ernstige arbeidsmisstanden waarvan kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt het slachtoffer zijn, zoals substantiële onderbetaling, onveilige arbeidsomstandigheden of slechte huisvesting. Hiervoor wordt een nieuw misdrijf in de wet opgenomen, namelijk ‘ernstige benadeling’. Dit zorgt ervoor dat daders strafbaar zijn als zij op de werkvloer misbruik maken van mensen met een kwetsbare positie.

Grove benadeling

Naast misbruik moet er sprake zijn grove benadeling zoals substantiële onderbetaling, overtreding van de arbeidsduur en tijden, slechte huisvesting of vrijheidsbeperkingen zoals inname van een paspoort. Deze schrijnende misstanden kunnen met dit wetsvoorstel gemakkelijker worden aangepakt via het strafrecht. Juist kwetsbare groepen, zoals arbeidsmigranten, zijn hier vaak de dupe van.

Slachtoffers beschermen en daders keihard aanpakken

Staatssecretaris Van der Burg: “Nog te vaak worden mensen slachtoffer van mensenhandel. Zij kunnen niet in vrijheid leven en dat mogen we als samenleving nooit accepteren. We zijn het onszelf verplicht om slachtoffers te beschermen en daders keihard aan te pakken.”

Nederland onwaardig

Minister Van Gennip: “De manier waarop arbeidsmigranten worden behandeld is te vaak Nederland onwaardig. We nemen meerdere maatregelen om dat te verbeteren. Met dit wetsvoorstel wordt het makkelijker daders te vervolgen voor ernstige misstanden in de werk- en leefomstandigheden van arbeidsmigranten. Een belangrijke stap, want de drempel om te kunnen vervolgen is nu te hoog.’’

Mogelijkheden verruimen om daders aan te pakken

Het wetsvoorstel verruimt ook de mogelijkheden om daders die financieel profiteren van mensenhandel aan te pakken. Er wordt duidelijker omschreven welk gedrag strafbaar is. Zo kunnen organisaties die zijn belast met de opsporing, vervolging en berechting ervan, zoals de politie, de Nederlandse Arbeidsinspectie, het openbaar ministerie en de rechtspraak er beter mee uit de voeten.

Kabinet laat onafhankelijk onderzoek doen naar demonstratierecht

Het kabinet laat onafhankelijk onderzoeken of het huidige kader van het demonstratierecht nog voldoende aansluit bij de actuele ontwikkelingen. Aanleiding hiervoor is het toenemende aantal protestacties waarbij demonstranten vaak bewust de grenzen van het recht opzoeken of overschrijden of waarbij andere grondrechten of de nationale veiligheid in het gedrang kunnen komen. Minister De Jonge van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en minister Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid laten dit vandaag weten aan de Tweede Kamer. De ministers zijn voornemens dit onderzoek via het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) uit te laten voeren.

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en hoofddocent op de jaaropleiding integrale aanpak ondermijning van SBO.

Demonstratierecht

Minister De Jonge: “Iedereen moet kunnen demonstreren. Ik sta voor het demonstratierecht, zonder kan een democratie niet bestaan. Het demonstratierecht geeft iedereen de ruimte om de eigen boodschap met kracht over het voetlicht te brengen, maar biedt geen vrijbrief om doelbewust de regels te overtreden en de belangen van anderen aan te tasten. Als we hiervoor wegkijken, lopen we het risico dat het draagvlak voor het demonstratierecht onder druk komt te staan. Er is nu weinig ruimte om een belangenafweging te maken tussen het demonstratierecht en andere grondrechten, waardoor de indruk ontstaat dat grondrechten van de één belangrijker zijn dan die van de ander.’’

Vrijheid van meningsuiting

Minister Yeşilgöz: “Vrijheid van meningsuiting en het recht op demonstreren zijn belangrijke grondrechten. Daar staat het kabinet pal voor. We zien dat het overgrote deel van de demonstraties goed verloopt, dankzij de inzet van het lokale gezag en de demonstranten zelf. In de afgelopen periode zien we echter in toenemende mate protesten waarbij de grenzen van de wet worden opgezocht en worden overschreden. Dat is niet alleen schadelijk, het vraagt ook een grote inzet van politieagenten die niet in de wijken hun belangrijke werk kunnen doen”

Onderzoek

Bij het onderzoek worden de instanties betrokken die zich dagelijks inzetten om demonstraties mogelijk te maken en veilig te laten verlopen: de burgemeesters, het OM en de politie. Het onderzoek richt zich op twee soorten situaties: acties waarbij demonstranten de grenzen van de wet bewust opzoeken of zelfs overschrijden en demonstraties waarbij andere grondrechten of de nationale veiligheid in het geding kunnen komen.

Demonstraties en het overtreden van de wet

Bepaalde groepen demonstranten overtreden steeds vaker bewust de wet. Vaak met als doel om zoveel mogelijk aandacht te krijgen en beleid hiermee te beïnvloeden. Het gaat dan bijvoorbeeld om het blokkeren van een snelweg, het bezetten van delen van vliegvelden of het veroorzaken van gevaarlijke verkeerssituaties door brandstichting op of langs snelwegen. Dit leidt tot problemen, zo kunnen automobilisten het ziekenhuis niet bereiken of zorgen obstakels op de weg voor gevaarlijke situaties.

Bevoegdheden bestuurders

Bovendien vraagt het zoveel politie-inzet dat agenten uit het hele land moeten komen en niet voor andere overtredingen of misdrijven kunnen worden ingezet. De toename van dit soort demonstraties zien we ook in andere landen. Daarom willen we onderzoeken hoe andere landen deze demonstraties aanpakken, bijvoorbeeld door te kijken naar welke bevoegdheden (lokale en nationale) bestuurders en instanties daar hebben om demonstraties beheersbaar te houden, welke mogelijkheden andere landen hebben om op te treden tegen wetsovertredingen en welke waarborgen voor de bescherming van het demonstratierecht zij hebben.

Demonstraties versus andere grondrechten en de nationale veiligheid

Ook zijn er acties waarbij demonstranten niet direct regels overtreden, maar die wel op gespannen voet kunnen staan met de grondrechten van anderen. Bijvoorbeeld als het gaat om protesten bij woningen van politici of bij abortusklinieken. Zulke handelingen leiden mogelijk tot spanning met het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Het lokale gezag kan een demonstratie nu beperken als dat noodzakelijk is in het belang van de verkeersveiligheid, de volksgezondheid of om wanordelijkheden te bestrijden of te voorkomen. Andere grondrechten kunnen daarbij maar beperkt worden meegewogen. Het onderzoek brengt in kaart hoe andere landen omgaan met demonstraties waarbij mogelijk grondrechten van anderen in het gedrang komen en welke mogelijkheden er zijn voor het lokale gezag om te handelen en een belangenafweging te maken.

Nationale veiligheid

Demonstraties kunnen in het uiterste geval ook gevolgen hebben voor de nationale veiligheid. Bij de door de burgemeester van Arnhem verboden koranschending, vanwege de vrees voor wanordelijkheden, werd ook gewezen op de mogelijke impact van een dergelijke schending op de nationale veiligheid. In het onderzoek wordt daarom ook bekeken hoe andere landen omgaan met nationale veiligheid als grond voor eventuele beperkingen van demonstraties. Bij dit onderzoek vormt de Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) het uitgangspunt.

Nederlandse constitutionele recht

Een van de verworvenheden van het Nederlandse constitutionele recht is dat het de overheid niet is toegestaan zich preventief te bemoeien met de inhoud van uitingen. Aan dit uitgangspunt wil het kabinet op geen enkele wijze tornen. Als uitgangspunt blijft tevens gelden dat handelingen van mensen of instellingen in het buitenland tegen (voorgenomen) demonstraties in Nederland nooit direct mogen leiden tot beperkingen aan rechten en vrijheden in Nederland, zoals het recht op demonstratie en het recht op vrije meningsuiting.

Soevereinenbeweging ondermijnt democratische rechtsorde

Mensen die zich soeverein verklaren, keren zich af van de overheid en andere instituties. Hoewel ze veelal een open houding houden richting andere mensen hebben, verspreiden ze wel feitelijk onjuiste verhalen over de kwade intenties van de instituties. Dit gedrag kan op langere termijn de democratische rechtsorde ondermijnen. Een deel van de soevereinen wil zelf bepalen of wet- en regelgeving op hen van toepassing is. 

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training casus en procesregie op zorg en veiligheid.

Van een klein deel van de soevereinenbeweging gaat ook een geweldsdreiging uit op de korte termijn. Dat zijn de belangrijkste conclusies uit de fenomeenanalyse Met de rug naar de samenleving van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Nationale Politie over de soevereinenbeweging in Nederland.

Een diverse beweging

Mensen die zich soeverein verklaren, geloven in meer of minder mate in ‘een kwaadaardige elite’. Deze elite zou zich niet alleen in de wetgevende, rechterlijke en uitvoerende macht bevinden, maar ook binnen de media en de wetenschap. De fenomeenanalyse onderscheidt 3 categorieën gedragingen binnen de beweging van soevereinen. De grootste groep wil zo onafhankelijk mogelijk leven maar meent dat zich niet volledig los te kunnen maken van de samenleving. Een tweede categorie beschouwt de Nederlandse wet- en regelgeving als ongeldig. Zij weigeren bijvoorbeeld te voldoen aan financiële verplichtingen, zoals het betalen van belastingen en boetes. Een kleine groep wil zich in het uiterste geval met geweld verzetten tegen het huidige systeem. De omvang van de soevereinenbeweging is niet zo groot dat het een existentiële bedreiging vormt voor de democratische rechtsorde, maar er zijn wel zorgen over de aanhoudende groei van de beweging en de bestaande voedingsbodem voor het gedachtegoed.

Geweldsdreiging

Hoewel mensen die zich soeverein verklaren in Nederland hoofdzakelijk een geweldloos verleden kennen, is er de afgelopen tijd vaker sprake van intimidatie en bedreiging van onder meer lokale politici, ambtenaren, rechters, journalisten en wetenschappers. Ook zijn er enkele kleine gewelddadige confrontaties geweest met politie en deurwaarders.

Verspreiding vijandbeeld

Doordat sommige mensen die zich soeverein verklaren steeds verder in de problemen dreigen te komen omdat zij bijvoorbeeld hun rekeningen niet meer betalen, is de verwachting dat het aantal gewelddadige incidenten zal toenemen. Door de verspreiding van een vijandbeeld van een kwaadaardige elite die uit is op onderdrukking, slavernij en zelfs moord, kunnen sommige mensen die zich soeverein verklaren de conclusie trekken dat gewelddadig verzet noodzakelijk is.

Gewelddadig handelen legitimeren

Bij een deel van deze al kleine groep van enkele tientallen tot honderd mensen, blijft het mogelijk bij grootspraak of bedreigingen. Voor sommigen kunnen zulke boodschappen echter gewelddadig handelen legitimeren, bijvoorbeeld in reactie op verkeerscontroles, aanhoudingen, deurwaardersbezoeken of uithuiszettingen. Een deel van deze groep van mensen die zich soeverein verklaren gaat zo ver dat zij zichzelf online en fysiek organiseert en voorbereidt om zich te kunnen verdedigen in de verwachte gewelddadige strijd met de overheid en instituties. Zij geloven dat de kwaadaardige elite een gewelddadige strijd zal initiëren waarop zij zich moeten voorbereiden. Bij verschillende aanhangers zijn (vuur)wapens aangetroffen.

Omgang met mensen die zich soeverein verklaren

De minister van Justitie en Veiligheid en de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties hebben als reactie op deze analyse een brief aan de Tweede Kamer gestuurd over hoe om te gaan met soevereinen. De grootste urgentie die uit de fenomeenanalyse spreekt, is het beschermen van onze democratische rechtstaat en het voorkomen dat mensen in kwetsbare posities en hun kinderen de dupe worden. Het kabinet streeft hierbij 3 doelen na. In de eerste plaats het handhaven bij wetsovertredingen en het tegengaan van gewelddadig extremisme. Voor personen met extremistische opvattingen die kunnen leiden tot extremistische of terroristische activiteiten, is er al de persoonsgerichte aanpak. Die persoonsgerichte aanpak moet worden doorontwikkeld voor soevereinen met extremistisch gedachtegoed.

Maatregelen

Gemeenten nemen waar nodig maatregelen met betrokken partners uit het veiligheids- en sociaal domein. Dit voorjaar komt de minister van Justitie en Veiligheid samen met de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid met een strategie tegen extremisme, die ingaat op alle vormen, waaronder anti-institutioneel extremisme en soevereinen. Tweede doel is het voorkomen dat mensen verder gaan in hun democratie-ondermijnend gedrag. Dit kan door de invloed van aanjagers te beperken, democratie-ondermijnend gedrag te signaleren en veroordelen en instituties weerbaarder te maken. Tot slot zijn inspanningen erop gericht om te zorgen dat de beweging niet groter wordt. Het is daarbij belangrijk om mensen weerbaar te maken tegen antidemocratische narratieven en de verbinding met hen te blijven zoeken. Dit vraagt veel van professionals in het lokaal bestuur, maar ook van bijvoorbeeld jongerenwerk, onderwijs, deurwaarders of wijkagenten. In gesprek blijven over kritiek en wantrouwen, eerlijkheid over dilemma’s en weerwoord hebben tegen mis- en desinformatie zijn hierbij belangrijk.

Anti-institutionele tendensen

De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zal in een Kamerbrief dit voorjaar nader ingaan op het omgaan met breder anti-institutionele tendensen en hoe de verbinding te versterken tussen samenleving en overheid.

20 gemeenten extra gesteund in aanpak van jeugdcriminaliteit

De komende 3 jaar worden tientallen miljoenen euro’s uitgetrokken om de jeugdcriminaliteit verder terug te dringen in de wijken van 20 gemeenten. Er is al structureel geld beschikbaar voor de gerichte aanpak in 27 gemeenten met buurten waar de leefbaarheid onder druk staat en de risico’s groot zijn dat kinderen, jongeren en jongvolwassenen in de criminaliteit belanden. 

Frank van Summeren, adviseur bij RONT Management Consultants en docent op de training casus en procesregie op zorg en veiligheid.

Maar jeugdcriminaliteit houdt niet op bij de grenzen van (groot)stedelijke gebieden. Daarom zijn 20 aanvullende gemeenten gevraagd een plan van aanpak te maken voor de urgente en relatief ernstige problematiek die ze kennen met jongeren in de criminaliteit. Het gaat om: Almelo, Bergen op Zoom, Brunssum, Den Helder, Diemen, Gouda, Haarlem, Hoorn, Kerkrade, Leiden, Middelburg, Nissewaard, Oosterhout, Rijswijk, Roermond, Venray, Vlissingen, Zoetermeer, Zutphen en Zwolle. Dat schrijven minister Yeşilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid en minister Weerwind voor Rechtsbescherming aan de Tweede Kamer. De ministers investeren samen in de brede aanpak – Preventie met Gezag – om te voorkomen dat kinderen, jongeren en jongvolwassenen in de leeftijd van 8 tot en met 27 jaar in de criminaliteit terechtkomen of daarin verder afglijden.

Zorgelijke ontwikklingen

Ondanks dat er in de afgelopen 20 jaar in Nederland gemiddeld genomen sprake is van een afname in jeugdcriminaliteit, zijn er grote verschillen in het land en zorgelijke ontwikkelingen te zien in wijken waar jongeren ernstige feiten zoals wapen-, drugs- en geweldsdelicten plegen. Daarom wordt met focus op die plekken geïnvesteerd waar dat het hardst nodig is. Gemeenten doen dit in samenwerking met alle betrokken partners in de directe leefomgeving van de jongeren: van de politie, het Openbaar Ministerie (OM), Rechtspraak, Raad voor de Kinderbescherming, de Reclassering, Stichting Halt, Zorg- en Veiligheidshuizen tot en met de leraren op scholen, het jongerenwerk, jeugdzorg, lokale ondernemers en werkgevers.

Lerende aanpak

Om ook in de 20 nieuwe gemeenten het verschil te kunnen maken, is het zaak goed zicht te krijgen op de specifieke problematiek en de doelgroep om voortijdig en gericht te kunnen ingrijpen met kansrijke en bewezen effectieve interventies. Hiervoor kunnen zij gebruik maken van de al opgedane lessen door de 27 gemeenten en vinden zij aansluiting bij de lerende aanpak van Preventie met Gezag. De 20 gemeenten zijn gevraagd om dit voorjaar hun plannen voor te leggen. Op basis daarvan kunnen gemeenten € 500.000 per jaar krijgen voor een periode van 3 jaar. De verwachting is dat de gemeenten nog voor de zomer kunnen beginnen met de uitvoering van hun plannen.

Lange adem

De aanpak vergt een lange adem om te voorkomen dat jongeren in de criminaliteit terechtkomen en daarin verder afglijden. Hierbij zal ook tussentijds bijgestuurd worden op nieuwe inzichten en ontwikkelingen. Dit gebeurt onder meer op basis van een monitorings- en evaluatiecyclus, waar ook de 20 nieuwe gemeenten bij worden betrokken. In deze cyclus wordt zowel gemonitord op de voortgang van de activiteiten als op de problematiek in de deelnemende gemeenten. Daarvoor wordt er samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een criminaliteitsproblematiekmonitor ontwikkeld. De eerste publicatie in deze monitor is begin dit jaar verschenen over de 27 gemeenten die inmiddels in de uitvoerende fase van Preventie met Gezag zitten (Verkenning Monitor Preventie met Gezag van het CBS). Deze monitor wordt later dit jaar uitgebreid.

Periodiek onderzoek

Verder doet het Wetenschappelijk Onderzoek en Datacentrum (WODC) periodiek onderzoek naar de ontwikkeling van jeugdcriminaliteit en wisselen gemeenten en de betrokken partijen in de aanpak ervaringen uit. Zo vond vandaag nog een bijeenkomst in Arnhem plaats met circa 300 deelnemers uit het werkveld over wat werkt om jonge aanwas en doorgroeiers in de criminaliteit te voorkomen. Ook hierbij waren professionals van de 20 nieuwe gemeenten al aanwezig.